ESG w pigułce, czyli co warto wiedzieć o raportowaniu niefinansowym

ESG – co warto wiedzieć

ESG i zrównoważony rozwój to pojęcia, które coraz częściej pojawiają się w kontekście zarządzania przedsiębiorstwem i relacji biznesowych. Opierają się na złożeniu, że cele ekonomiczne powinny być osiągane w sposób etyczny i z poszanowaniem środowiska naturalnego oraz społeczności, w której działa firma. Obowiązek raportowania ESG obejmuje stopniowo kolejne grupy firm w Unii Europejskiej, a pośrednio dotknie wszystkich podmiotów, które chcą brać udział w życiu gospodarczym. Z jednej strony ESG to dla firm kolejne obowiązki związane ze zbieraniem danych pozafinansowych czy generowaniem raportów, z drugiej realne korzyści ekonomiczne i wizerunkowe. Bez względu na wielkość firmy i branżę, warto uzbroić się w podstawową wiedzę dotyczącą zrównoważonego rozwoju, żeby przygotować firmę do nowych regulacji i wymogów rynku. 

Co oznacza skrót ESG?

Pojęcie to odnosi się do niefinansowych aspektów działalności przedsiębiorstw i obejmuje trzy obszary: E – kwestie środowiskowe (ang. Environmental), S – kwestie społeczne (ang. Social) i G - zarządcze aspekty działalności przedsiębiorstw (ang. Governance). Wynika ono z szerszej doktryny zrównoważonego rozwoju (ang. sunstainability), czyli założenia, że wzrost ekonomiczny musi iść w parze z ochroną środowiska, rozwojem społecznym i poszanowaniem praw człowieka.

Uwzględnianie ESG w strategii biznesowej i sprawozdawczość w tym zakresie, to już standard dla dużych podmiotów – trend wynikający z troski o środowisko naturalne, poparty regulacjami prawnymi.

Unijne regulacje dotyczące ESG – Dyrektywa CSRD

Raporty ESG przyjmowały w przeszłości różne formy (raporty społeczne, raporty środowiskowe, raporty społecznej odpowiedzialności, raporty rozwoju zrównoważonego czy raporty zintegrowane) i sporządzano je według różnych wytycznych oraz regulacji (np. wytyczne ONZ, OECD czy ISO 26000). Unia Europejska przez wiele lat pracowała nad stworzeniem jednolitych przepisów. Pierwszym krokiem w tym kierunku była dyrektywa NFRD (Non-Financial Reporting Directive) z 2014 roku. Obowiązkiem ujawniania informacji niefinansowych i informacji dotyczących różnorodności, zostały objęte duże jednostki, zatrudniające ponad 500 pracowników i jednocześnie będące jednostkami zainteresowania publicznego (np. spółki publiczne, banki, zakłady ubezpieczeń).

W 2024 roku dyrektywa NFRD została zastąpiona dyrektywą CSRD (ang. Corporate Sustainability Reporting Directive). Dokument rozszerza grupę podmiotów objętych obowiązkiem raportowania i   standaryzuje wymogi sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju – tak, jak w przypadku danych finansowych. Dotychczasowe sprawozdania, charakteryzujące się dużą dowolnością, zostaną zastąpione ustandaryzowanymi, porównywalnymi raportami w formacie XBRL. Będą one też podlegały obowiązkowym audytom.

Co dokładnie zawiera raport ESG? 

Raport ESG przedstawia niefinansowe informacje dotyczące działalności firmy, zgrupowane w trzech obszarach. Kwestie środowiskowe (E) to zagadnienia takie jak ochrona środowiska, emisja gazów cieplarnianych, zarządzanie zużyciem zasobów naturalnych, ochrona różnorodności biologicznej i zarządzanie odpadami. Obszar społeczny (S) obejmuje politykę zatrudnienia, bezpieczeństwo pracy, zrównoważony rozwój społeczności lokalnej, prawa pracownicze czy zaangażowanie społeczne. Obszar zarządczy/ ładu korporacyjnego (G) to informacje związane ze strukturą zarządzania w firmie i praktykami zarządczymi, takimi jak skład i funkcje zarządu, system kontroli wewnętrznej, przejrzystość działań, etyka biznesowa, polityka antykorupcyjna i relacje z akcjonariuszami.

Standardy CSRD znacząco poszerzyły zakres informacji podlegających obowiązkowemu raportowaniu. Wprowadzona została też zasada podwójnej istotności, oznaczająca, że firmy będą informować o kwestiach ważnych z perspektywy finansowej, ale też wpływu wywieranego na otoczenie. Raportowaniu podlegają informacje i dane z jednostek podlegających konsolidacji w sprawozdaniu finansowym oraz z całego łańcucha wartości (dostawcy oraz odbiorcy produktów i usług firmy), jeśli są one niezbędne do zrozumienia wpływu, ryzyka lub szans dla biznesu. Jeżeli nie ma możliwości pozyskania kompletu danych z łańcucha wartości, wymagane będą dane szacunkowe, np. w oparciu o dane sektorowe.

Podstawowym celem raportowania ESG jest zwiększenie przejrzystości biznesu oraz odpowiedzialności w kwestiach społecznych i środowiskowych. Informacje ujawniane w sprawozdaniach kierowane są do wszystkich interesariuszy firmy, takich jak inwestorzy, instytucje finansowe, ubezpieczeniowe, Klienci, pracownicy, ale też lokalne społeczności. Żeby mogły stanowić podstawę decyzji biznesowych, ważna jest jakość przedstawianych informacji i możliwości ich porównywania. W tym celu opracowane zostały standardy raportowania ESRS i trwają prace nad taksonomią ESG.

Czym są standardy ESRS?

Europejskie Standardy Raportowania Zrównoważonego Rozwoju (ESRS), wprowadzone rozporządzeniem Komisji Europejskiej, stanowią uzupełnienie dyrektywy CSDR i mają ujednolicić sprawozdawczość, tak, aby raporty były źródłem rzetelnych i porównywalnych danych. Składają się z zestawu standardów przekrojowych (ESRS 1 i 2) oraz tematycznych (zmiana klimatu, zanieczyszczenia, woda i zasoby wodne, bioróżnorodność i ekosystemy, wykorzystywanie zasobów i gospodarka w obiegu zamkniętym, pracownicy organizacji i w łańcuchu dostaw, społeczności, konsumenci i użytkownicy końcowi, prowadzenie działalności gospodarczej). Trwają również prace nad standardami sektorowymi i standardami uproszczonymi dla sektora MŚP.

Wspomniany ESRS 1 jest przekrojowym standardem obowiązującym we wszystkich przedsiębiorstwach, „przewodnikiem” po pozostałych regulacjach. Zawiera podstawowe wymagania dotyczące sporządzania raportu. Precyzuje, w jaki sposób przygotować sprawozdanie, które informacje i jak powinny zostać przedstawione.  

Z kolei standard przekrojowy ESRS 2 zawiera tzw. ujawnienia ogólne, czyli określa, jakie informacje dotyczące zrównoważonego rozwoju powinny znaleźć się w raporcie. Dokument podzielony jest na pięć obszarów tematycznych: ład korporacyjny, strategia zarządzania wpływami, ryzykami i szansami oraz mierniki i cele.

Raportowanie ESG – jakie firmy i od kiedy?

Raportowanie ESG, zgodnie z dyrektywą CRSD, będzie wprowadzane w trzech etapach. W pierwszej kolejności obejmie największe podmioty publiczne, spółki zatrudniające ponad 500 pracowników i spełniające kryteria finansowe (suma bilansowa powyżej 20 mln EUR i/lub roczne przychody powyżej 40 mln EUR). Jest to ok. 150 instytucji, które dotychczas zobowiązane były do opracowania danych zgodnie z dyrektywą NFRD. Swój pierwszy raport wg. nowych wytycznych złożą w 2025 roku (raport za 2024 rok).

Kolejna grupa objętą dyrektywą to 3,5 tys. dużych organizacji, które spełnią 2 z 3 kryteriów: zatrudnienie ponad 250 pracowników, suma bilansowa powyżej 25 mln EUR i/lub roczne przychody powyżej 50 mln EUR. Pierwszy raport dotyczący 2025 roku będą musiały złożyć w 2026 roku.

Od 2026 r. raport ESG będzie dotyczył już ok. 90% firm sektora MŚP w Polsce. Będą go przygotowywały małe i średnie przedsiębiorstwa, które spełnią 2 z 3 kryteriów: zatrudnienie ponad 10 pracowników, suma bilansowa powyżej 350 tys. EUR i/lub roczne przychody powyżej 700 tys. EUR.

Warto podkreślić, że pomimo odroczonego obowiązku raportowania dla sektora MŚP, wiele podmiotów z tej grupy będzie musiało sporządzać sprawozdania wcześniej, chcąc pozostać w łańcuchach dostaw dużych podmiotów gospodarczych.

Ostatnia grupa wskazana w dyrektywie CSRD to wybrane spółki z siedzibą poza UE, posiadające w Polsce jednostkę zależną lub oddział, które osiągają na terenie UE roczne przychody powyżej 150 mln euro. Pierwsze raporty za 2027 rok będą musiały złożyć w 2028 roku.

Wyzwania związane z raportami ESG

Przygotowanie się do raportowania zrównoważonego rozwoju wymaga podjęcia szeregu działań po stronie organizacji. Podmioty, które mają już doświadczenia, bo obejmowała je dyrektywa NFRD lub dobrowolnie sporządzały raport ESG, będą musiały dostosować się do nowych standardów raportowania, w tym do konieczności sporządzania sprawozdania w formacie XBRL. Pojawia się więc konieczność wyboru narzędzia informatycznego, które pozwoli na generowanie raportu zgodnie z regulacjami unijnymi.

Sektor MŚP, w którym świadomość zagadnień związanych z ESG jest na różnym poziomie, często zupełnie podstawowym, ma dużo większą pracę do wykonania. W pierwszej kolejności firmy muszą zapoznać się z nowymi przepisami dotyczącymi raportowania i regulacjami dla danej branży oraz przeprowadzić analizę przedsiębiorstwa pod kątem obecnych praktyk środowiskowych, społecznych i zarządczych. Dużym wyzwaniem może być zbieranie danych niezbędnych do przygotowania raportu, rozproszonych w różnych działach firmy i systemach. Oprogramowanie, za pomocą którego obsługiwane są wszystkie procesy w firmie, może to znacząco ułatwić bądź utrudnić, dlatego istotne jest korzystanie z rozwiązań gotowych na ESG i zintegrowanych z narzędziem do generowania raportu. Przy wyborze tego rozwiązania warto uwzględnić dotychczasowe doświadczenia producenta oprogramowania, np. w obszarze raportów ESEF (również sporządzanych w formacie XBRL).

Korzyści, jakie daje firmie ESG

Wprowadzenie organizacji na drogę zrównoważonego rozwoju to niewątpliwie wysiłek organizacyjny i finansowy. Może jednak przynieść firmie szereg korzyści na wielu płaszczyznach. Przede wszystkim skuteczne zarządzanie procesami związanymi ze środowiskiem, społeczeństwem i ładem korporacyjnym wpływa na budowanie pozytywnego wizerunku firmy i rozpoznawalności marki. Wpływa na większe zaufanie partnerów biznesowych i wzrost lojalności Klientów, co ma z kolei przełożenie na wyniki finansowe firmy. Przekłada się też na zaangażowanie i identyfikację pracowników z firmą.

Kryteria zrównoważonego rozwoju brane są również pod uwagę przez instytucje finansowe, takie jak banki, fundusze inwestycyjne i inwestorzy prywatni. Są też wymogiem przy ubieganiu się o dotacje unijne i coraz częściej elementem przetargów publicznych. Wobec konieczności raportowania w odniesieniu do całego łańcucha dostaw, ujawnienia kwestii środowiskowych, takich jak chociażby ślad węglowy, pojawiają się jako element zapytań ofertowych. Działania w obszarze ESG prowadzone przez firmę i ich raportowanie, mogą więc w bezpośredni sposób przekładać się na dostęp do kapitału i możliwość udziału firmy w życiu gospodarczym.

Wdrażanie w firmie zasad ESG to również szansa na udoskonalenie procesów zachodzących na różnych poziomach organizacji. „Skutkiem ubocznym” przygotowania się na raportowanie zrównoważonego rozwoju może być redukcja kosztów w zakresie zużycia zasobów, takich jak energia elektryczna, woda, surowce wymagane do produkcji czy ilość papieru wykorzystywana w obiegu dokumentów.

Inwestowanie w strategie ESG może również pomóc firmom zminimalizować ryzyka występujące w takich obszarach jak BHP czy postępowania przetargowe i działalność finansowa. Skuteczne rejestrowanie, zarządzanie i eliminacja wszystkich niepożądanych zdarzeń pozwalają na stworzenie bezpiecznego środowiska pracy, zmniejszenie przestojów i tym samym maksymalizowanie wydajności poszczególnych jednostek.

ESG to temat, którego nie należy odkładać na później. Jeżeli jeszcze nie jest obecne w działalności biznesowej firmy, to wkrótce będzie – ze względu na regulacje prawne lub wymagania rynku.

Zapraszamy do zapoznania się z rozwiązaniami Comarch ERP, które pozwalają lepiej zaadresować kwestie zrównoważonego rozwoju >>>