Pakiet Slim VAT – jakie trudności w VAT "wyszczupli" fiskus?

Przepisy ustawy o VAT często sprawiają podatnikom trudności ze względu na ich wysoki stopień skomplikowania i liczne obowiązki natury formalno-administracyjnej. Bywa to szczególnie dotkliwe dla mniejszych przedsiębiorców, którzy nie posiadają zespołu doradców wspierających ich w interpretacji i stosowaniu przepisów podatkowych. W odpowiedzi na głosy przedsiębiorców, Ministerstwo Finansów przeprowadziło audyt przepisów w zakresie VAT w celu wyeliminowania obciążeń administracyjnych, które nie wydają się już konieczne z uwagi na wdrożenie w ostatnich latach różnych rozwiązań informatycznych zapewniających poprawność rozliczeń VAT przez podatników.

Efektem audytu jest przygotowanie uproszczeń pod hasłem Simple Local And Modern VAT, zwanych popularnie pakietem „Slim VAT”. Zarys pakietu został przedstawiony na konferencji prasowej jeszcze w lipcu. Zmiany wynikające z pakietu są elementem większej nowelizacji ustawy o VAT, jaka jest aktualnie procedowana w Sejmie (druk sejmowy nr 718). W tym artykule chcielibyśmy krótko przedstawić i skomentować zmiany zawarte w pakiecie Slim VAT, zmierzające – przynajmniej w założeniu - do „uszczuplenia” uciążliwości wynikających z przepisów o VAT.

Zmiany w zakresie faktur korygujących in plus

Zmiana dotycząca korekt in plus jest niekontrowersyjna – dotąd ustalenie, kiedy dana faktura korygująca zwiększająca podstawę opodatkowania powinna zostać ujęta w rejestrze (na bieżąco, czy wstecznie) budziło wątpliwości podatników ze względu na brak przepisów regulujących tę kwestię. Zmiana z pakietu Slim VAT polega na bezpośrednim ujęciu w ustawie przepisów potwierdzających dotychczasową „niepisaną” praktykę, rekomendowaną nawet przez organy podatkowe w wydawanych interpretacjach indywidualnych, by rozliczenie powiązać z okresem, w którym zaistniała przyczyna korekty.

Podatnicy będą więc mogli z pełnym spokojem rozliczać korekty in plus wstecznie, w pierwotnym miesiącu powstania obowiązku podatkowego, jeśli korekta wynika z przyczyn zaistniałych już w momencie wystawienia faktury (np. na pierwotnej fakturze błędnie ujęto niższą cenę niż umówiona albo omyłkowo zaniżono ilość dostarczonego towaru).

Z kolei, jeśli korekta będzie spowodowana przyczynami, jakie zaistnieją już po dokonaniu sprzedaży (np. sprzedawca uzyska prawo do wyższej ceny jednostkowej za dostarczone towary, gdyż nabywca nie osiągnął w danym miesiącu wymaganego poziomu zamówień), wówczas taką korektę podatnik rozliczy na bieżąco w okresie, w którym ziścił się warunek podwyższenia podstawy opodatkowania.

Zasady te będą obowiązywały także przy rozliczaniu korekt in plus wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów oraz wewnątrzwspólnotowych dostaw i eksportu – z zastrzeżeniem, że w przypadku dwóch ostatnich transakcji takie korekty trzeba będzie wykazać nie wcześniej niż w deklaracji za okres, w którym zostaną one zaraportowane dla celów VAT (zastrzeżenie to jest istotne w szczególności dla eksportu, w przypadku którego moment powstania obowiązku podatkowego może zostać nieco „odsunięty” w czasie ze względu na przyjęte przez strony warunki dostawy).

Zmiany w zakresie faktur korygujących in minus

Faktury korygujące in minus sprawiają podatnikom wiele trudności – ich poprawne rozliczenie wymaga pilnowania momentu otrzymania przez kontrahenta faktury korygującej i momentu uzyskania od tego kontrahenta potwierdzenia odbioru faktury korygującej. Na pierwszy rzut oka mogłoby się więc wydawać, że przewidziana w pakiecie Slim VAT zmiana, znosząca dla podatników obowiązek czekania na otrzymanie od kontrahenta potwierdzenia odbioru faktury korygującej spotka się z szeroką aprobatą. Niestety, rozwiązanie przewidziane przez Ministerstwo Finansów budzi duże wątpliwości codo jego praktycznego zastosowania i faktycznego zmniejszenia obowiązków formalno-administracyjnych po stronie podatników.

Co do zasady Ministerstwo chce bowiem, by podatnicy mogli dokonać obniżenia podstawy opodatkowania i VAT należnego w tym samym okresie, w którym wystawili fakturę korygującą, o ile z posiadanej przez nich dokumentacji będzie wynikało, że uzgodnili z nabywcą towaru / usługobiorcą warunki obniżenia podstawy opodatkowania dla transakcji udokumentowanej daną fakturą korygującą i przedmiotowa faktura korygująca jest zgodna z tą dokumentacją. Jako przykład takiej dokumentacji w uzasadnieniu do projektu nowelizacji MF podaje aneks do umowy, korespondencję handlową lub dowód płatności. 

Z jednej strony rozwiązanie to znacznie odformalizuje zasady rozliczenia korekt in minus, dając dużą swobodę podatnikom, z drugiej jednak może być źródłem poważnych problemów praktycznych co do ciężaru wykazania czy i kiedy strony faktycznie uzgodniły warunki korekty, szczególnie gdy zawarta przez strony umowa milczy na ten temat, a ustalenia odbywają się na bieżąco.

Co ważne, ma to też istotne znaczenie dla nabywcy, który będzie obowiązany pomniejszyć kwotę VAT naliczonego w związku z korektą w rozliczeniu za okres, w którym warunki tej korekty in minus zostaną uzgodnione (choć MF w uzasadnieniu wskazuje, że samo otrzymanie faktury korygującej również powinno powodować u nabywcy obowiązek korekty odliczenia, tak jak to wygląda obecnie). Niestety, szereg krytycznych uwag zgłoszonych do tej propozycji w toku konsultacji publicznych nie zostało uwzględnionych. Mając na uwadze determinację Ministerstwa Finansów, by tę zmianę wprowadzić, podatnicy powinni się do niej odpowiednio przygotować. Z pewnością warto przejrzeć zawarte umowy z kontrahentami i rozważyć podpisanie dodatkowych porozumień, które jednoznacznie określałyby pomiędzy stronami zasady korygowania rozliczeń z tytułu dokonanych transakcji.  

Korzyści finansowe związane z odliczeniem VAT

W ramach korzyści finansowych, podatnicy zyskają dodatkowy miesiąc na odliczenie VAT – efektywnie podatnik rozliczający się miesięcznie będzie mógł odliczyć VAT naliczony w deklaracji za miesiąc otrzymania faktury lub za jeden z trzech następnych okresów rozliczeniowych (a nie jeden z dwóch – jak obecnie). Co istotne, zmiana nie będzie dotyczyła podatników rozliczających się kwartalnie – dla nich dalej pozostaną tylko dwa następne kwartały na odliczenie VAT naliczonego z faktury bez konieczności składania korekty deklaracji. Zmianę należy ocenić mimo wszystko pozytywnie, zmniejszy ona liczbę korekt deklaracji VAT, co będzie ułatwieniem zarówno dla podatników, jak i dla administracji podatkowej.

Dodatkową zmianą przewidzianą w pakiecie Slim VAT jest umożliwienie odliczenia VAT naliczonego związanego z nabyciem usług noclegowych celem ich późniejszej odsprzedaży (refakturowania), co ma miejsce, gdy podatnik nabywa taką usługę dla swojego kontrahenta. Zgodnie z projektem, podatnik będzie mógł dokonać odliczenia VAT od nabycia takiej usługi, co dotychczas było niemożliwe.

Uwaga, w dalszym ciągu nie będzie przysługiwało prawo do odliczenia VAT z tytułu nabycia usług noclegowych na potrzeby własnej działalności! Dodatkowo, zwracamy uwagę, że Slim VAT nie zmienia zakazu odliczania VAT naliczonego od zakupu usług gastronomicznych, nawet jeśli będą one później refakturowane.

Zwiększenie kwot prezentów o małych wartościach

Ministerstwo proponuje też podniesienie limitu wartości tzw. prezentów małej wartości, których nieodpłatne przekazanie nie rodzi obowiązku wykazania przez podatnika VAT należnego i nie wymaga jednocześnie prowadzenia ewidencji obdarowanych. Jednostkowa cena nabycia przekazywanego towaru / jednostkowy koszt jego wytworzenia nie może obecnie przekroczyć 10 zł netto – limit ten ma zostać zwiększony do kwoty 20 zł netto.

Ułatwienia dla eksporterów

Aktualnie eksporterzy towarów mogą stosować stawkę 0% VAT do otrzymanej zaliczki, w przypadku, gdy wywóz towarów nastąpi (z wyjątkiem specyficznych przypadków) w okresie 2 miesięcy od końca miesiąca, w którym otrzymano tę zaliczkę. Obecnie procedowane jest wydłużenie tego terminu do 6 miesięcy, dzięki czemu eksporterzy będą mieli zdecydowanie więcej czasu na dokonanie dostawy, co ograniczy konieczność korygowania deklaracji. Zwracamy uwagę, że w dalszym ciągu będzie obowiązywać warunek terminowego otrzymania dokumentów poświadczających wywóz w tym wydłużonym okresie.

Spójne kursy walut a Slim VAT

W ramach Slim VAT Ministerstwo chce – na zasadzie dobrowolności – umożliwić podatnikom przeliczanie dla celów VAT podstawy opodatkowania wyrażonej w walucie obcej na złote według kursu właściwego dla rozliczeń przychodu w podatku dochodowym (czyli z dnia poprzedzającego dzień uzyskania przychodu) – zamiast kursu właściwego typowo dla VAT, tj. z dnia poprzedzającego dzień powstania obowiązku podatkowego / dnia poprzedzającego dzień wystawienia faktury przed datą sprzedaży. Wybór tego rozwiązania będzie wiązał podatnika na 12 kolejnych miesięcy.

Co ważne, mimo wyboru tego szczególnego rozwiązania, w przypadku transakcji „kosztowych” – np. WNT, import usług - podatnik będzie zobligowany zastosować kurs właściwy dla VAT. Zmiana ta może więc uprościć rachunkowość podatnikom, którzy dokonują transakcji, dla których ustawa o VAT wyznacza szczególny moment powstania obowiązku podatkowego powiązany np. z datą wystawienia faktury. Jednak jej stosowanie będzie wymagało od podatników dodatkowej uwagi ze względu na typ przeliczanej transakcji.

Należy też zauważyć, że pakiet Slim VAT nie przewiduje odwrotnej możliwości, tj. stosowania dla celów PIT/CIT kursu właściwego typowo dla VAT.

Podsumowując, procedowana nowelizacja przewiduje pewne ułatwienia dla podatników, choć nie da się ukryć, że nie wszystkie pomysły Ministerstwa są równie udane. Część z nich, usuwając pewne uciążliwości, generuje nowe trudności dla podatników. Oby ewentualne zamieszanie, jakie może się z tego wywiązać, nie zraziło jednak Ministra Finansów Tadeusza Kościńskiego, który zadeklarował, że MF planuje przedstawiać regularnie kolejne propozycje uproszczeń VAT – co jest pomysłem, któremu niewątpliwie warto przyklasnąć.

Radosław Żuchowski, starszy konsultant w zespole podatkowym CRIDO.