Strategie podatkowe – kolejny obowiązek czy szansa dla biznesu?

W drugiej połowie września Ministerstwo Finansów opublikowało projekt zmian w ustawach CIT i PIT. Zakres planowanych zmian jest bardzo obszerny. Do całkowicie nowych obowiązków niektórych podatników zaliczać się będzie obowiązek publikowania sprawozdania z realizacji tzw. strategii podatkowej.

Od jakiegoś czasu, transparentność w zarządzaniu funkcją podatkową i rozliczaniu podatków staje się coraz bardziej obecna w życiu przedsiębiorców i to w różnych wymiarach. Towarzyszy temu często szereg wzmożonych obowiązków w zakresie compliance. Podobnie może być z nowym obowiązkiem informacyjnym z tą jednak różnicą, że sprawozdanie z realizacji strategii podatkowej będzie trzeba ujawnić nie tylko organom podatkowym, lecz również szeroko pojętej opinii publicznej. Z tego względu, nie będzie ona tylko wpływać na ocenę wywiązywania się podatnika z wąsko rozumianych powinności finansowych wobec fiskusa, ale również jawnej prezentacji działań podatnika i kwestii uwzględniania w tych działaniach interesu społecznego w postaci realizacji obowiązków podatkowych.

Pomysł na takie nowe narzędzi w celu propagowania transparentności podatkowej nie jest ani wynikiem działalności ustawodawcy unijnego ani rodzimą ideą, która pierwotnie powstała w Ministerstwie Finansów. Można zakładać, że twórcy projektu zmian w tym zakresie mogli czerpać inspirację z ustawodawstwa Wielkiej Brytanii, gdzie obowiązek posiadania strategii podatkowej mają najwięksi podatnicy.

Strategia podatkowa – co to jest?

Ustawodawca nie definiuje ani co oznacza strategia podatkowa, ani też sprawozdanie z jej realizacji. Pośrednio wskazuje w treści projektowanych przepisów, że sprawozdanie (informacja) o realizowanej strategii podatkowej ma uwzględniać charakter, rodzaj i rozmiar prowadzonej działalności.

Intuicyjnie strategię podatkową można zdefiniować jako katalog formuł decyzyjnych, obejmujących cele oraz środki umożliwiające prawidłową i terminową realizację obowiązków podatkowych (Źródło: "Program współdziałania. Wytyczne w zakresie Ram Wewnętrznego Nadzoru Podatkowego. Wersja 2.0. czerwiec 2020, Krajowa Administracja Skarbowa”).

Konsekwentnie, strategia podatkowa powinna odnosić się do takich kwestii jak:

• ryzyko podatkowe – które jest ogólną orientacją co do zagrożeń podatkowych, jakie mogą pojawiać się w ramach działalności danej firmy lub wynikać z samego faktu działania w określonej branży;
• strategia ryzyka podatkowego powinna określać podejście organizacji do ograniczania ryzyka podatkowego poprzez minimalizację zagrożeń ze strony otoczenia podatkowego oraz wykorzystania szans, jakie daje prawo podatkowe;
• tzw. apetyt na ryzyko (pożądany poziom ryzyka podatkowego, które firma jest gotowa zaakceptować w swojej działalności, z ang. risk appetite) – strategia podatkowa powinna opisywać gotowość przedsiębiorstwa do podjęcia ryzyka, w tym gotowość do uwzględniania pozycji podatkowych, które mogą zostać niezaakceptowane/podważone przez administrację skarbową;
• poziom zaangażowania organu zarządzającego w proces podejmowania decyzji z zakresu planowania podatkowego;
• raportowanie;
• składanie deklaracji;
• strategia płatności zobowiązań podatkowych.

Strategia podatkowa powinna wspierać proces zarządzania ryzykiem podatkowym wpływając na zapobieganie powstaniu ryzyk podatkowych poprzez prezentację m.in. podejścia spółki do relacji biznesowych z podmiotami z rajów podatkowych, podmiotów powiązanych oraz kwestii unikania i uchylania się od opodatkowania.

Kto zobowiązany do sporządzenia?

Nowy obowiązek sprawozdawczy obejmuje:

• wszystkie podatkowe grupy kapitałowe – bez względu na osiągane przychody, zawarte informacje muszą być identyfikowalne dla każdej ze spółek PGK; 
• podatników, których roczne przychody podatkowe przekraczają 50 000 000 EUR.

Projekt przewiduje pojedyncze i bardzo wąskie wyłączenie dla uczestników pilotażowego programu monitoringu horyzontalnego, czyli tzw. „Programu Współdziałania”.

Co powinna zawierać?

Legislator przedstawił adresatom nowego obowiązku otwarty katalog elementów, jakie powinno obejmować sprawozdanie z realizacji strategii podatkowej.

Z regulacji można wyczytać, że strategia podatkowa obejmuje w szczególności:

• informacje o stosowanych procesach / procedurach dotyczących wykonywania obowiązków podatkowych oraz dobrowolnych form współpracy z organami;
• liczbę złożonych informacji o schematach podatkowych (MDR);
• informacje o niektórych transakcjach z podmiotami powiązanymi; 
• informacje o planowanych / podejmowanych działaniach restrukturyzacyjnych;
• dane na temat złożonych wniosków o wydanie interpretacji podatkowych oraz wiążących informacji stawkowych i akcyzowych (WIS oraz WIA);
• informacje na temat rozliczeń w krajach stosujących szkodliwą konkurencję podatkową.

Z uzasadnienia do projektu wynika natomiast, że przedstawiony zakres informacji, jakie mają być zawarte w sprawozdaniu nie jest zamknięty i stanowi pewne minimum. Zatem można dojść do wniosku, że ustawodawca przedstawił katalog obowiązkowy, który zawiera informacje i liczby jakimi legislator pragnie by podatnik podzielił się z opinią publiczną oraz wskazówkę, że strategia powinna być przygotowana jako „produkt skrojony na miarę”, który uwzględnia charakter, rodzaj i rozmiar prowadzonej działalności przez podatnika jak i samo podejście (kulturę organizacyjną) firmy względem rozliczeń podatkowych.

Poufność, czyli jakich informacji nie trzeba ujawniać?

Warto zwrócić uwagę, że projekt ustawy przewiduje możliwość odstąpienia od publikowania tych informacji, które objęte są tajemnicą handlową, przemysłową, zawodową lub procesu produkcyjnego. Tym samym również analiza jakie informacje mogą być uznane za objęte tajemnicą oraz czy w spółce funkcjonują odpowiednie instrumenty zmierzające do ochrony taki danych powinna być częścią procesu projektowania strategii podatkowej.

Termin publikacji?

Termin publikacji sprawozdania z realizacji strategii podatkowej upływa po 9 miesiącach od złożenia zeznania rocznego CIT. Przepisy powinny wejść w życie od początku 2021 r. Zatem, pierwszy obowiązek publikacji sprawozdania z realizacji strategii za 2021 rok – dla podatników z rokiem podatkowym równym rokowi kalendarzowemu – powinien przypadać na koniec 2022 r. Jeśli pierwsze sprawozdanie z realizacji strategii ma obejmować cały pierwszy rok podatkowy rozpoczynający się 1 stycznia 2021 r., to wynika z tego, że strategia podatkowa powinna być spisana i działać już od 2021 r.

Forma i miejsce publikacji?

Zgodnie z projektem zmian, sprawozdania z realizacji strategii podatkowej mają być publicznie dostępne na stronie internetowej spółki (lub podmiotu powiązanego ze spółką, jeśli nie ma własnej strony internetowej), której adres powinien zostać przekazany właściwemu dla podatnika naczelnikowi US.

Można niezobowiązująco założyć, że sprawozdanie powinno stanowić plik tekstowy (np. typu PDF), podpisany tradycyjnie (lub podpisem elektronicznym) zgodnie z reprezentacją podatnika.

Sankcje?

Za brak przygotowania i publikacji sprawozdania z realizacji strategii – w tym nieprzekazanie informacji naczelnikowi US o adresie internetowym strony, na której opublikowane zostało sprawozdanie za dany rok podatkowy – grozi podatnikowi kara administracyjna do wysokości 250 tys. PLN.

Jak przygotować się na nowe obowiązki?

Opracowanie strategii podatkowej przedsiębiorstwa powinno być procesem dogłębnie przemyślanym. Samo tylko wskazanie, że podatnik dąży do sumiennej realizacji swoich obowiązków podatkowych nie będzie wystarczające, jeśli rzeczywisty sposób ułożenia procesów podatkowych wewnątrz firmy nie będzie tego stwierdzenia wspierać. Efektywnie zatem brak spisania strategii podatkowej lub nierealizowanie w praktyce jej założeń może wpłynąć na trudność lub efektywną niemożliwość rzetelnego przedstawienia jej realizacji w sprawozdaniu rocznym.

Jak wynika z doświadczenia – spisanie procesów obowiązujących w danym podmiocie, często wiąże się najpierw z ich ustrukturyzowaniem (czasami zaś w skrajnych przypadkach – z ich zaprojektowaniem od nowa). Nieuniknione jest w tym wypadku współpracowanie (i) osób zarządzających – kształtujących strukturę organizacyjną, jak i zasady / wskaźniki, którymi powinna kierować się firma (w tym akceptowalny poziom ryzyka), (ii) osób bezpośrednio nadzorujących i realizujących rozliczenia podatkowe – efektywnie przygotowujących i podpisujących deklaracje podatkowe, (iii) jak i przedstawicieli działów operacyjnych (dostarczających wsadowe dane podatkowe i wspierających rozliczenia od strony dokumentacyjnej).

Praktyczne podejście do nowego obowiązku powinno polegać na opracowaniu procedur, które będą miały na celu:

• zapewnienie zgodności strategii podatkowej z nowymi regulacjami umożliwiając dopełnienie nowych obowiązków ustawowych oraz zabezpieczenie firmy przed ew. sankcjami;
• jak najlepsze uwzględnienie obecnie obowiązujących procedur podatkowych w spółce;
• nieujawnianie informacji objętych tajemnicą handlową, przemysłową, zawodową lub procesu produkcyjnego;
• zapewnienie jak najmniejszego zaangażowania po stronie biznesu spółki.

Żeby zrealizować powyższe cele kluczowy wysiłek po stronie spółki (w tym jej doradcy) powinien uwzględniać zarówno analizę oraz ocenę zachodzących w spółce procesów mogących mieć wpływ na strategię podatkową oraz ich skalę, jak i identyfikację osób, zespołów, funkcji oraz procesów w ramach firmy, których dotyczyć mogą nowe obowiązki.

Wydaje się więc że proces przygotowania się do realizacji nowych obowiązków będzie miał charakter sztuki, a nie nauki ścisłej. Ustawodawca przewidział pewne elementy obowiązkowe publikacji, jednak to podatnik decyduje w znacznym zakresie jak o nich mówić (i w jakim kontekście) oraz o jakich elementach nie mówić, np. na zasadzie spełnienia przesłanki tajemnicy przedsiębiorstwa.

Elementy obowiązkowe sprawozdania mogą również wskazać firmie aspekty działalności lub sprawozdawczości, które do tej pory były zaniedbane, a na które legislator zwraca uwagę, co może pozwolić na uporządkowanie niezarządzonych dotychczas obszarów zapewniając komfort pracy w obszarze podatkowym firmy i antycypować pewne ryzyka podatkowe w przypadku ew. kontroli podatkowej.

Michał Kwaśniewski, starszy menadżer w zespole doradztwa podatkowego CRIDO.